صنایع دستی میناب، بهترین سوغاتی جنوب کشور

شهرستان میناب در شرق استان هرمزگان واقع شده است و صنایع دستی آن زبانزد خاص و عام می باشد و در ایام نوروز این صنایع با استقبال خوب مهمانان نوروزی همراه بوده است و بهترین سوغات و یادگاری از سفر مسافران به جنوب کشور می باشد.

گوشه ای از صنایع حصیری و سفالی شهرستان میناب

صنایع دستی
صنایع دستی به مجموعه ای از هنر و صنعت ها اطلاق می شود که با استفاده از مواد اولیه بومی وانجام مراحل تولیدی به کمک دست وابزار دستی موجب تهیه وساخت محصولاتی می شود که ذوق هنری وخلاقیت فکری سازنده یه نحوی تجلی یافته وهمین عامل وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی وکارخانه ای است صنایع دستی در واقع یکی از هنر های سنتی به جا مانده از پیشینیان است ونشانگر سنتها ونحوه زندگی مردمان آن منطقه می باشد که با استفاده از امکانات وقابلیتهای منطقه ملزومات مورد نیاز خود را تهیه می نمودند.

ما در اینجا به دو نوع از صنایع دستی قدیمی در شهرستان میناب که قدمت صدها ساله دارند اشاره می کنیم  صنایع دستی سفالی و حصیر ی که برای ساختن صنایع دستی حصیری از برگ و مشتقات درخت خرما  استفاده می شود در واقع این دو نوع صنایع دستی در گذشته کاربرد زیادی در زندگی مردم میناب داشته اند.

اولین جشنواره نوروزی روستای دودو

---

اولین جشنواره نوروزی روستای دودو در نوروز 95 برگزار می‌شود

تاریخچه سفالگری در میناب

تولید سفال در  میناب و در یکی از روستای آن به نام شهوار به مرحله پیش از اختراع چرخ پایی تعلق دارد کوره‌های زمینی که از شاخ و برگ درختان شکل گرفته و نیز ابتدایی بودن ابزار و روش‌های تولید در این منطقه یادآور شیوه تولید سفال در دنیای باستان است . محصول کارگاه های سفالگری بومی روستای شهوار ظرف های ذخیره آب است که جهله نامیده می‌شود. ساخت «جهله» با روش ساده چرخکاری است. شکل و طرح چرخهای سفالگری در شهوار مربوط به حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد است.

 

جهله، شاخص‌ترین و زیباترین سفالینه ایران

این کوزه با توجه به ویژگی، فرم خاص و سایر مواد افزودنی موجود در گل سفال (خاکستر)، در خنک نگه داشتن آب کارائی خارق‌العاده ای دارد، جهله قرن‌ها فرم باستانی خود را حفظ نموده است همواره...

 

جهله، نمادی از سرزمین گرم هرمزگان

میراث فرهنگی زنده ملل دنیاست. هنری که ریشه در تاریخ، فرهنگ، هنر و مذهب سرزمینش دارد. ایران ما به جهت سابقه تاریخی و پیشینه فرهنگی جزء معدود کشورهای جهان است که بیش از 5 هزار سال قدمت تاریخی دارد و شاخص‌ترین گواه آن آثار باستانی و میراث فرهنگی و صنایع دستی آن است که از گذشتگانمان به یادگار مانده است. غنای آثار، آئینه ای از غنای فرهنگی، هنری و تاریخی این سرزمین پهناور است که در جای جای آن می‌توان این آثار را مشاهده کرد و در آن به جستجو نشست. جهله سازی شاخه ای از تولیدات سفالگری منطقه شهوار میناب در استان هرمزگان است.

 

انواع رنگ بندی بُرقع یا بُرکه میناب

 

بُرکه (Borke) یا بُرقع(Borqe) پوششی است به شکل نقاب که صورت زنان را می پوشاند ،  سال هاست بانوان میناب و هرمزگان در بیرون از خانه برای پوشاندن صورت خود به منظور حفظ حجاب و حتی در امان ماندن از گرمای آفتاب از برقع استفاده می کنندکه امروزه تغییر شکل داده و علاوه بر جنبه حجاب ، به عنوان زینت چهره بانوان این مناطق در آمده است.

انواع رنگ بندی بُرکهیا بُرقع

1- بُرقع زرﺷﮑﻲ ﻣﺨﺼﻮص دﺧﺘﺮان ﻣﺠﺮد یا عقد ﮐﺮده اﺳﺖ غالبا ﺳﺎده و ﺑﺪون تزئین است .

 

زیور آلات مردم میناب

زیور آلات مردم مینـاب (هرمزگان)

 سهراب سعیدی/ نویسنده، محقق، روزنامه نگار

 شرابـه   ( ŠAR âBE  )

شرابـه که نام دیگر آن چوک‌چگوری بوده انگشتری بزرگ مورد استفاده بزرگان و ثروتمندان بوده است که برای فخرفروشی و مباهات آن را به دست می‌کردند این نمونه انگشتر امروزه در دست مردمان میناب دیده نمی‌شود.

 

 کـری  (KARI )

کـری وسیله‌ای زینتی بوده که بیشتر مورد استفاده کودکان قرار می‌گرفته است. به این صورت که کری را به مچ پای کودک می‌بستند و چون زنگوله داشته به هنگام دور شدن کودک، مادرش از وجود او باخبر می‌شده است ؛ کری انواع و رنگ‌های متفاوتی داشته است ؛ یک نوع آن زنگوله‌دار بوده ، که چنانچه شرح آن رفت مورد استفاده کودکان است ؛ نوع دیگر آن نقره‌ای بوده که زنان اشراف و بزرگ زادگان از آن استفاده می‌کردند ، نمونه‌ای دیگر نیز موجود بوده که نگین‌دار و فیروزه‌ای بوده و این نوع بیشتر در بین طبقه متوسط جامعه‌ی  میناب رواج داشته است و بالاخره نوعی کری مسی نیز وجود داشته که فقرا از آن استفاده می‌نموده‌اند.

 

گل واختـا:   (QOLVâXTâ )

گل‌واختـا طلائی بوده که اشرفی و مهره‌های طلا به آن اضافه می‌نمودند و در مجالس عروسی به گردن نوعروسان می‌آویختند ؛ نمونه‌ای دیگر از این نوع وسیله‌ی زینتی رادگل بوده که جهت زینت زنان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. رادگل به رنگ زرد و طلائی بوده ولی رنگ طلائی آن پس از مدتی از بین می‌رفته از این نوع گل ، در بین خانواده‌های و خانم‌های فقیر و بزرگان در مجالس شادی و عروسی از آن استفاده می‌کردند.

 

 حلقه برقع و گیر طلا: ( Halka Borka-o-Gire Talâ )

حلقـه‌بـرقـع وسیله‌ی اتصال بند به برقع بوده که از جنس طلا ساخته می‌شده و در بین بعضی از خانم‌های اشراف و ثروتمند مورد استفاده قرار می‌گرفته است ؛ کاربرد حلقه برقع در جامعه‌ی امروزی میناب نیز به چشم می‌خورد؛ امّا گیرطلا وسیله‌ای بوده که جهت نظم و آرایش موها، خانم‌ها از آن استفاده می‌کردند کاربرد این نوع گیر اینک در میناب رواج ندارد.

 

مـاه: ( Māh )

مـاه همانگونه که از اسم آن پیداست طلائی بوده که به شکل هلال ماه ساخته می‌شده است و برای بستن روی پیشانی در جشن‌های شادی و عروسی آن هم توسط زنان اشراف و بزرگان  میناب مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

 

مریه (Moryeh) :

مریه نوعی گردنبند است که دو نوع طلا و بدل دارد؛ مریه طلا را معمولاً خانم‌های اشراف و بزرگان منطقه می‌پوشیدند و در گاهی موارد نیز به خانم‌های عمله اجازه داده می‌شد تا در جشن‌های عروسی خود ، نوع بدل آن را مورد استفاده قرار دهند.

 

 مودی: ( Mudi )

مودی یک نوع گردنبد ساده است که با یک پارچه‌ی سیاه و باریک که روی آن مهره‌های ریز و نگین‌های فیروزه ، سبز و قرمز وجود داشت درست می‌شده است. در هنگام پوشیدن - توسط خانم‌ها- این گردنبند به طور کامل به گردن می‌چسپیده است.

 

 خلخال (čalčāl) :

خلخـال بازوبندی بوده که میان آن خالی و در آن از دانه‌های ریز برای تولید صدا در هنگام بالا و پائین آمدن دست استفاده می‌شده است. جنس این خلخال نقره بود و معمولاً کاربرد آن در مجالس عروسی، شادی و رقص و پایکوبی بوده است.

 

 ریستک: ( RISTAK )

ریستَک یک وسیله‌ای زینتی بین خانم‌هاست  که  در گذشته به آخر موهای خانم‌هایی که موی فر یا کوتاه داشتند بسته  می‌شده ،  تا گیسوهای آن ها را دراز و کشیده جلوه دهد جنس ریستک از یک نوع پشم سیاه است و که آن را مانند مو می‌بافتند. و معمولاً در مراسم‌های عروسی از این وسیله‌ی زینتی استفاده می‌شده است.

 

 دل‌گوشـی (Delgoši) :

دل‌گوشـی چنانچه از نام آن پید است؛ گوشواره‌ای بوده است که با سوراخ نمودن لاله‌ی گوش از آن آویزان می‌شد ؛ این گوشواره طلا آنقدر بلند بوده که اندازه‌ی آن به هنگام آویزان شدن از گوش تا روی سینه‌ می‌رسیده است این گوش آویز مخصوص خانم‌های اشراف و اعیان و جهت خودنمایی و فخر فروختن آن‌ها نسبت به یکدیگر به کار می‌رفته است.

 

گلکـی: (Gelaki  )

گِلَکی نوعی گردنبند طلا است که از مهره‌های سنگی قرمز رنگ و دانه‌های اشرفی ساخته می‌شده این گردنبد دو بند کوتاه و بلند داشته که در هنگام پوشیدن دو بند آن به هم وصل می‌شده است ؛ این گردنبد طلا نیز در نزد خانم‌های ثروتمند رواج داشته است.

 

کنـری: ( Kenri )

کِنـری گوش‌آویزی است که در دو نوع طلا و برنز رایج بوده است؛ این گوش‌آویز در لاله گوش آویزان نمی‌شده و بلکه در قسمت بالاتر قرار می‌گرفته است به آخر کنری مهره‌های ریزی آویزان می‌نمودند که به آن زینت و جلایی خاص می‌بخشید ،کنری طلای مخصوص بزرگان و نوع برنزی آن مورد استفاده فقرا بود.

 

گسر (Gaser) :

گَسِـر نوعی دستبند است که  در گذشته از مهره‌های سرخ رنگ برای ساخت آن استفاده می‌شد؛ شکل این دستبند به صورت تسبیح بود که در مچ دست قرار می‌گرفت ، بجز گسر نوعی دیگر از دستبند به نام‌های نمردنما(Namardnemâ)  به رنگ‌های آبی و کهربا ، با  مهره‌های زرد و بزرگ وجود داشت که بمانند گسر جهت زینت در مچ دست قرار می‌گرفته است.

 

شستی: ( šasti )

شستی حلقه‌ی انگشتری بسیار ظریف و لوزی شکل است که در گذشته آن را در انگشت سبابه می‌کردند،  جنس این انگشتر نقره و نگین آن فیروزه بوده است.

 

نتیجه گیری:

زیورآلات یک منطقه نیز به مانند پوشاک  در اثر گذشت زمان تغییر می‌کند و نوع و گونه‌های جدید و متفاوت از گذشته وارد بازار می‌شود، که با سلیقه‌های مردم آن روز همخوانی دارد، و چون  زیورالات و پوشاک نیز جزء فرهنگ یک منطقه می‌باشد  و همواره در حال دگرگونی است باید برای اینکه آیندگان نیز از پیشینه‌ی فرهنگی شهر و محل زندگی خود آگاهی داشته باشد این  مظاهر فرهنگی را جداگانه ثبت نمود  و من با ارائه این مقاله چنین هدفی را دنبال کردم .

منابع و مآخذ :

ـ کاکاسی ،روت ترونرویل، ( 1380 )، تاریخ لباس ، ترجمه ی شیریت بزرگ مهر ، تهران ، توس .

ـ سعیدی، سهراب ، ( 1387)، صنایع دستی و پنج شنبه بازار میناب ، قم ، دارالتفسیر .

ـ سعیدی ،سهراب ، ( 1386)، فرهنگ مردم میناب ، تهران ، ائلشن .

 

نویسنده: سهراب سعیدی    

دومین جشنواره شکرگزاری انبه و یاسمین گل در میناب

        دومین جشنواره شکر گزاری انبه و یاسمین گل در میناب

 

دومین جشنواره شکر گزاری انبه و یاسمین گل در تالار صدف میناب و با حضور مسئولین شهرستانی و استانی برگزار شد.  

    

---

---

معرفی صنایع دستی بطور اجمالی

صنایع دستی

 

سفال‌گری

ازمهم ترین صنایعی است که در روستاهای اطراف میناب از جمله بهمنی ، شهوار و حکمی رواج دارد . مهم‌ترین محصول سفالی ، کوزه آبی به نام جهله است که به صورت گرد و کروی با کردنی استوانه‌ای شکل ساخته می‌شود و بنا به شکل و ترتیب آن نام‌های مختلفی دارد ، مانند جهله گردن غزالی ، جهله مورک و جهله بوکو . قلیان ، سرقلیان ، گشته‌سوز، انواع اسباب بازی‌های سفالی و انواع لیوان از دیگر اجناس سفالی هستند.

برقع                   
برقع یا نقاب پوششی است که هم به عنوان حجاب و هم محفوظ ماندن از نور خورشید استفاده می‌شود. بر اساس رنگ آن می توان تشخیص داد فردی که از آن استفاده می کند ، ازدواج کرده یا نه و یا حتی شوهر خود را از دست داده‌اند، مثلا دختران از برقع‌هایی نارنجی یا زرد ، خانم‌های جوان متاهل و تازه عروسان از رنگ‌های قرمز همراه با نارنجی ، خانم‌های مسن و متاهل از رنگ های دور قاب مشکی و خانم‌های پیر از برقع‌های مشکی استفاده می‌کنند . 

 

گلابتون‌دوزی 

دوخت طرح‌های زیبا و منقش در پارچه با نوارهایی طلایی ، گلابتون نام دارد که در تزئین لباس محلی زنان به کار می رود . 

خوس‌دوزی 

در این هنر ، لباس‌های محلی را با نوارهای نقره‌ای رنگ ( خوس ) که از لابه لای پارچه توری گذرانده‌اند ، تزئین می‌کنند .

سوزن‌دوزی 

سوزن‌دوزی یکی از هنرهای مختص این منطقه است که برای تزئین لباس و وسایل دیگر استفاده می شود . 

حصیربافی 

حصیربافی رایج‌ترین صنایع دستی میناب است . وجود نخلستان‌ها و درختان خرمای فراوان فرصت را فراهم آورده تا با شاخ و برگ آن ، گونه‌های مختلف حصیر بافته شود .

 

مهم ترین محصولات حصیربافی میناب عبارتنداز :

سِوِند : حصیری زمخت و خشن است که برای ساخت و برپایی کپر و سقف ساختمان استفاده می شود .

پری :  از نظر زبری و زمختی بافت شبیه سوند است و از آن برای بسته‌بندی خرما استفاده می‌کنند. 

تک:  نوعی زیر انداز نرم و ظریفی است که از الیاف و برگهای باریک و نرم درخت خرما بافته می‌شود. 

کنتل:  ظرفی گرد و مدور، با درپوش مخصوص برای نگهداری غلات و حبوبات است .

گفه : نوعی ظرف است که معمولا برای میوه و خرما استفاده می‌شود . آن را دررنگ‌ها و طرح‌های مختلف می‌سازند .

سپ : سپ شبیه به سینی دایره شکل است که اطراف آن را قابی محکم دربرگرفته واندازه ها ورنگ های مختلفی دارد. 

ازدیگرصنایع حصیری می توان به بادبزن ، جارو پیشی ،کندوک هارتی که نوعی ظرف نگهداری آرد است ، کندوک نونی ، هاردکیزکه نوعی الک و غربال است ، کرسی بلی، دهوک، کتل، سرجهله، مچک و ... اشاره کرد