مشاورۀ گزینه دو

دوست دارم درس بخونم ولی حسش نیست!

مشاورۀ گزینه دو

رسول یزدزاد/ روانشناس

 

بررسی دلیل اهمالکاری

امروزه دورهی آمادگی برای ورود به دانشگاه (سال کنکور) به دلایل مختلفی از جمله مسائل و مشکلات خانوادگی، فردی و اجتماعی و فشار ناشی از دستیابی به رشته‌ی خاص دانشگاهی و رقابتی بودن ذاتی محیط تحصیل، به دورهای پر از تنیدگی تبدیل شده است. با وجود این، به نظر میرسد در این باره بیش از هر موضوع دیگر، برخی از ویژگیهای خاص داوطلبان جای تأمل دارد؛ زیرا خصوصیات شخصیتی، رفتاری، احساسی و فکری آنان با یکدیگر متفاوت است. حالا تا فردا، دو دلی، فراموشکاری و موکول کردن همراه با بیدقتی یا تنبلی، مترادفهایی برای واژه‌ی اهمالکاری هستند.

 

اهمالکاری به تعویق انداختن اعمالی است که مستلزم به اتمام رساندن یک وظیفه، دستیابی به یک هدف، یا آمادگی برای یک فرصت است.

 

اعمال مورد درخواست ممکن است به جای انجام به وقتی دیگر یا به وقتی که هرگز فرا نمیرسد، به تعویق انداخته شود. غالباً وظایف مهم به گونهی کاملی به انجام نمیرسد. در مواقع دیگر، فرصت از دست میرود و شخص به گدایی روز و ساعت (روزهای نزدیک به کنکور) میافتد. کارها و تکالیف به تأخیر افتاده، یا به گونه‌ی بدی به اتمام میرسد و یا به پایان نمیرسد. با اهمالکاری، هدفها به دست نمی‌آید و رؤیاها ناپدید میشود. فرد اهمالکار قادر به انجام کار نیست اما به گونه‌ی مکرر از شروع به موقع یا اتمام تکالیف و یا فعالیت‌ها اجتناب میکند، در حالی که میداند باید در فرصت زمانی خاصی آن کار را آغاز و به اتمام برساند. افراد اهمال کار غالباً تا لحظه‌ی آخر منتظر می‌مانند و بعد با سرعت برای اتمام وظایف مختلف مسابقه میگذارند.

 

اصطلاح تنبلی به اجتناب از کار تغییر یافته و اهمالکاری به عنوان تفکر غیرعقلانی مورد توافق است. خصوصیت تفکر غیرعقلانی شامل افکار غیرمنطقی، انتخاب‌های مبتنی بر خودفریبی، از بین برندهی هدف‌ها، ترس از شکست، ارضاء فوری و معیارهای بسیار عالی یا کمالجویانه است. از نظر روانشناسی، اهمالکاری یعنی به آینده موکول کردن کاری که شخص تصمیم به اجرای آن گرفته است. داوطلبان اهمالکار در تنظیم وقت ضعیف و نامعقولند. نسبت به اولویت‌ها، هدف‌ها و موضوع‌ها نامطمئن هستند. سایر خصوصیات افراد اهمالکار عبارت است از: دشواری در تمرکز، خیالبافی در کلاس، خیره شدن به فضا، وجود ترس و اضطراب، باورهای منفی، شخصیسازی مشکلات، انتظارهای خیالی، کمالگرایی و ترس از شکست.

 

داوطلبان با توانایی و پیشرفت بالا نیز به دلیل کمالگرایی دچار اهمالکاری میشوند. مهمترین گزاره‌ها و عبارت‌هایی که برای اهمالکاری بیان میشود، عبارت است از: 1) یک روز کمتر و بیشتر هیچ تفاوتی نمی‌کند 2) تا فردا آن را به عقب می‌اندازم 3) مسأله‌ای نیست که چند دقیقه‌ای دیر کنم 4) هیچ کس سر وقت کار را انجام نمی‌دهد 5) تا درست نفهمم که چگونه میخواهم اولین پاراگراف را بخوانم، خواندن آن را شروع نمی‌کنم 6) وقتی تحت فشارم، بهتر کار می‌کنم 7) بیشتر از 15 دقیقه تلویزیون نگاه نخواهم کرد. اهمالکاری صفات شخصیتی آشفته‌ای را به وجود آورده و موجب میشود روابط بین فرد و انگیزه‌ی پیشرفت دچار اختلال شود. انجام دیر هنگام وظایف و تکالیف و ناتمام گذاشتن برنامه‌ها، عدم دستیابی به هدف‌ها و نهایتاً از دست دادن انگیزه‌ی پیشرفت، پیامدهای محتمل اهمالکاری است.

 

چه کسی اهمالکار است؟

اهمال کار کسی است که: 1) میداند میخواهد کاری انجام دهد 2) آمادهی انجام وظیفه شده است 3) در حال تلاش و طرح‌ریزی کار است 4) وظیفه‌ی خود را به اتمام نمی‌رساند 5) به گونه‌ی افراطی عمل به وظیفه را به تأخیر می‌اندازد. به گونه‌ی طبیعی، اهمالکار به جای اتمام وظایف مهم‌تر، روی وظایف کم اهمیت‌تر کار خواهد کرد یا ممکن است وقت خود را صرف فعالیت‌های جزئی یا لذت‌طلبی کند.

 

دلایل اهمالکاری

داوطلبان به دلایل زیر به اهمالکاری دست میزنند:

1 – مدیریت ضعیف در تنظیم وقت: اهمالکاری به معنی مخالفت مدیریت خردمندانهی زمان است. داوطلب ممکن است نسبت به اولویت‌ها، هدف‌ها و موضوع‌ها نامطمئن باشد.

2 – دشواری در تمرکز: هنگامی که داوطلب پشت میز خود مینشیند، به جای پرداختن به تکلیف، در رؤیا فرو میرود، به فضا خیره میشود و به عکس‌های دوستان خود نگاه میکند و ... دچار اهمالکاری است. محیط، داوطلب را مختل میکند. داوطلب مدام خود را به وسایلی مانند خودکار، ورقه و وسایل دیگر مشغول می‌کند. وسایل درهم ریخته و بی‌نظم است و گاهی با لم دادن روی تخت و تکیه بر بالش نرم، مطالعه یا به تکالیف خود رسیدگی می‌کند. لازم به ذکر است که تمام این موارد وقت‌های طلایی مطالعه را هدر می‌دهد و فرد را دچار ناکامی می‌کند.

3 – ترس و اضطراب: داوطلب ممکن است با مطالعه‌ی دروس به گونه‌ی افراطی برخورد کند و از گرفتن نتیجه‌ی بد بترسد. در نتیجه، بیشتر وقت خود را به نگرانی درباره‌ی کنکور، فکرهای منفی و ... سپری میکند.

4 – باروهای منفی مانند: "نمیتوانم در هیچ چیزی موفق شوم" و "مهارت انجام این تکلیف را ندارم" ممکن است داوطلب را وادار به توقف در انجام کار کند.

5 – مشکلات شخصی: برای مثال: مشکلات مالی، خانوادگی و فردی و ...

6 – انتظارها و کمالجویی غیرواقعی: داوطلب ممکن است باور کند که باید در رشته‌ی خاصی قبول شود. ممکن است فکر کند که نمی‌تواند مطالعه‌ی دروس را به بهترین وجه انجام دهد، بنابراین، بازدهی خوبی نخواهد داشت.

7– ترس از شکست: داوطلب ممکن است فکر کند که چنانچه رشته‌ی خاصی قبول نشود، شکست خورده است یا چنانچه در امتحانی شکست بخورد، به جای اینکه آن را صرفاً یک تجربه‌ی شکست بداند، خود را فردی شکست‌خورده تصور میکند.

 

پیامدهای اهمالکاری

نشان اهمالکاری آن است که پیامدهای عاطفی و عینی مهمی دارد.

1 – پیامدهای عینی

• از دست دادن فرصت زمانی

• از دست دادن فرصت‌ها

• از دست دادن بازده

• اتلاف وقت

• از دست دادن موقعیت در بین هم قطاران

2 – پیامدهای عاطفی

• روحیه‌ی پایین

• تنیدگی آشکار

• ناکامی و پرخاشگری

• انگیزش پایین